İstanbul’daki semt ve sokak isimlerinin öyküsü

Bazen ezberlediğimiz, bize hiç yabancı gelmeyen, söyleye söyleye alıştığımız semtlerin isimlerini bir yabancı duyduğunda “Anlamı ne?” diye sorduğunda kendisine hak veriyoruz.

İstanbul’un semtlerinin ve sokaklarının isimlerine farklı başka baktığımızda da esaslı bir mirasın izlerini taşıdığına şahit oluyoruz.

“SEMT İSİMLERİNDE TARİH SAKLI”

Tarihçi Zafer Bilgi, “İstanbul’un semtlerinin ve sokak isimlerinin değişik kıssaları var.” diyerek bize isimlerinde tarih bâtın olan semtleri hatırlattı.

Tarihin şahdamarı olarak nitelendirilen İstanbul’un semtlerinin isimleri, kendine has manası ve bir öyküsü bulunuyor.

Semt isimlerinin kökenlerini anlatan Tarihçi Zafer Bilgi, İstanbul’un semtlerinin ve sokak isimlerinin değişik kıssaların olduğunu belirterek, “Semtlerin isimlerine kulak verip, tarihe seyahat yapmak gerekiyor. Asıl tarihe sevdalılar, buralardan okumayı çok rahat yapabilirler.” dedi.

“İSTANBUL FARKLI KÜLTÜRLERE KONUT SAHİPLİĞİ YAPTI”

Roma ve Bizans İmparatorlukları ile Osmanlı Cihan Devletine başşehirlik yapan İstanbul, tarih boyunca farklı kültürlerin izlerini taşıyan bir kent oldu.

NİŞANTAŞI

Nişantaşı’nın ismi, buradaki ormanlık alanda okların ulaştığı en uç noktayı işaret etmek için dikilmiş nişan taşlarından geldi.

TOPKAPI

Topkapı, Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u almak için döktürdüğü büyük top şahinin konulduğu kapı olmasından ötürü tarihe geçti.

FATİH

İstanbul’u fetheden Fatih Sultan Mehmed’i yad etmek için Fatih semtine ismi verildi.

“ŞEHİR, SEMTLERİN İSİMLERİNDE HALA YAŞIYOR”

İstanbul’un tarihinin kent isimlerinde hala yaşadığını bildiren Tarihçi Zafer Bilgi’nin transferinden semt isimlerini manası:

EMİNÖNÜ

Eminönü, deniz eminliğinin önünden geliyor. Deniz eminliğinin önünde, bal, yağ ve un temel gereksinimleri olduğu için yakınında yemiş iskelesi var. Kuruyemiş orada birikiyor. Oradan Mısır Çarşısı’na gidiyor ve etrafa dağıtılıyor. Kuruyemiş dışında bal, yağ ve un ise kapanlara geliyor yani toptan alışveriş merkezlerinde bulunuyor.

UNKAPANI

Unkapanı, Yağkapanı ve Balkapanı isimleri de oradan geliyor.

TAHTAKALE

Alttaki bölgeye ise ‘Tahtakale’ ismi, ‘Taht-ı Kale’den geliyor. Bir kalenin altında olmasından geliyor. Arapça bir sözdür.

ZEYREK

Unkapanı’ndan üst gerçek çıktığımızda bizi karşılayan semtlerden olan ‘Zeyrek’, ince niyetli, zeki olan Zeyrek Mehmed Efendi’nin medresesini kurmasından geliyor.

KARAGÜMRÜK

İleriye yanlışsız ‘Karagümrük’ semti, karanın gümrük noktasıdır.

EDİRNEKAPI

‘Edirnekapı’ ise Edirne’den gelen kervanların girdiği kapı. O kapıdan içeriye yanlışsız girilip, kara kervanlarının gümrük noktasından Karagümrük ismi geliyor. ‘Topkapı’ ise büyük şahi topunun konulduğu kapıdan geliyor. Bugünkü ‘Topkapı Sarayı’ da tekrar önüne büyük şahi toplarının konulmasından geliyor.

ÇATLADIKAPI

‘Çatladıkapı’ sarsıntıda çatladığı için, ‘Kumkapı’ saraya inşaat kumlarının alınmasından dolayıdır. Bu türlü enteresan isimler sahiden yaşıyor. Mesela su kültürü de yaşıyor.

HORHOR

Aksaray’daki ‘Horhor’ semti, horul horul akan sudan geliyor. Suyun olduğu maksem de duruyor. Yasal Sultan Süleyman devrinde Horhor Çeşmesi maksem yapılmıştır.

TAKSİM

Maksem suyun toplandığı alandır. ‘Taksim’ suyun taksim edildiği alandır. Bugün Taksim semt ismi de oradan geliyor.

Taksim ismini Osmanlı Cihan Devleti devrinde suyun kente maksem edildiği bölge olmasından aldı.

“SEMTLERİN İSİMLERİNE KULAK VERİP, TARİHE SEYAHAT YAPILABİLİR”

Semt isimlerinden tarihin okunabileceğini tabir eden Bilgi, şu bilgileri verdi:

Fatih her dediğimizde yabancı bir insan, ‘Fatih nedir’ diye soruyor. Biz de diyoruz ki; bu kenti fetheden Fatih Sultan Mehmed’i her seferinde yad etmek ismine bu ismi vermişiz. Her seferinde Fatih Sultan Mehmed’i hatırlıyoruz. Topkapı Sarayı’nın çabucak yanında gül bahçesi bulunuyor. Sarayın kendi gül bahçesidir. Gülhane ismini oradan alır. Buralar tarihin şahdamarı diyebileceğimiz, insanların kulak verip tarihi dinleyebileceği yerlerdir.

Biz bugün buralardan uzaklaşmışız. Uzaklaştığımız için göremiyoruz. ‘Nişantaşı’, okları nişan alınırken konulan taşlardır. Hala Nişantaşı’nda bunlar duruyor. ‘Okmeydanı da okların atıldığı meydan. Bugün bunları anlayabilmek mümkün değil. Biraz semtlerin isimlerine kulak verip, tarihe seyahat yapmak gerekiyor. Asıl tarihe sevdalılar, buralardan okumayı çok rahat yapabilirler.