Türkmen gazının Avrupa’ya taşınmasında gözler Türkiye’ye çevrildi

Rusya ve Ukrayna savaşı sürerken Avrupa’da da doğal gaz krizi sürüyor.

Avrupa’nın doğalgazda yaşaması sonrası bu kere gözler Türkmen gazına çevrildi.

Bu kapsamda, Türkmen gazı için Azerbaycan ve Türkmenistan’ın Türkiye ile güç diplomasisinde yoğunluk yaşanıyor ve Türkmen gazının Avrupa’ya ihracatında Türkiye kilit rol oynuyor.

DOĞAL GAZ ALANINDA İŞBİRLİĞİ ANLAŞMASI

İlk olarak Türkiye ile Türkmenistan ortasında 1 Mart’ta doğal gaz alanında işbirliğine yönelik mutabakat zaptı ve hidrokarbon alanında yapılacak iştiraklere temel teşkil edecek niyet beyanı imzalandı.

Bunu takiben, 14 Mart’ta Türkiye ile Azerbaycan ortasında Türkmen gazının Azerbaycan ve Gürcistan üzerinden Türkiye’ye ulaştırılmasını içeren doğal gaz alanında işbirliği mutabakatına varıldı.

ÜÇ SEÇENEK ÜZERİNDE DURULUYOR

Konuya ait açıklamada bulunan Güç ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, açıklamasında, Türkmen gazının Türkiye’ye ulaşması için üç seçenek üzerinde durduklarını, bunların takas yoluyla İran yahut İran-Azerbaycan üzerinden gelmesi ya da daha uzun soluklu lakin daha sürdürülebilir ve büyük kapasiteli bir seçenek olan Hazar geçişli bir boru çizgisiyle taşınması olduğunu bildirmişti.

Bakan Bayraktar, ilk etapta yaklaşık 2 milyar metreküp Türkmen gazının Türkiye’ye taşınmasının planlandığını aktarmıştı.

Temmuz sonundaki Türkmenistan ziyareti kapsamındaki açıklamasında ise Bayraktar, 20 yıl boyunca her yıl 15 milyar metreküp olmak üzere yaklaşık 300 milyar metreküplük hacmin hedeflendiğinin altını çizmişti.

TAKAS YOLUYLA İLETİM UYGULANABİLİR

Oxford Güç Çalışmaları Enstitüsü Kıdemli Konuk Araştırma Vazifelisi Julian Bowden, yaklaşık 2 milyar metreküplük Türkmen gazının takas yoluyla iletiminin uygulanabilir olduğunu belirtti.

Bowden, Türkmen gazının Avrupa’ya ihracatında en önemli sorunun iletim ve bu iletim için gerekli olan ticari mutabakatlar olduğunu belirterek, yıllık 15 milyar metreküplük gazın iletimi için fiziki bir Trans-Hazar boru sınırının ehemmiyetine dikkat çekti.

Bu noktada, Türkiye ile Türkmenistan ortasında imzalanan doğal gaz muahedesine değinen Bowden, kelam konusu mutabakatın her iki ülke için de birtakım stratejik avantajlar sağlayacağına vurgu yaptı.

“NE KADAR ÇOK TEDARİK SEÇENEĞİNE SAHİP OLURSA O KADAR İYİ”

Julian Bowden, Türkiye’nin gaz merkezi olma maksadını anımsatarak, şu tabirlerde bulundu:

Ne kadar çok tedarik seçeneğine sahip olursa o kadar âlâ. Hubların arz çeşitliliğine gereksinimi vardır. Küçük ölçülerde da olsa Türkmenistan’dan gaz tedariki, bir hub kurma fikrinin hayata geçirilmesine yardımcı olacaktır. Ayrıyeten, İran ve Rusya gazına da alternatif olacaktır.

Devamında, Türkmenistan’ın devasa gaz kaynaklarının atıl durumda olduğuna dikkati çeken Bowden, ‘Tek ihracat pazarı olan Çin’e son derece bağımlı durumda. Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan Doğal Gaz Boru Sınırı (TAPI) projesi de gerçekleşmiyor. Ayrıyeten, Avrupa’nın kaybedilen Rus gazı yerine yeni gaz tedarikine gereksinimi var.’ dedi.

“YILLIK 15 MİLYAR METREKÜP ÇOK BÜYÜK BİR GAZ HACMİ”

Bowden, tüm bunlar dikkate alındığında muhtemel bir ticarete ait şu değerlendirmeleri yaptı:

Türkmenistan’ın ihracat pazarı olarak yalnızca Çin varken, Türkiye’nin tedariki güzel durumda. Muhtemelen Türkmenistan’ın Türkiye’ye muhtaçlığı, Türkiye’nin Türkmenistan’a gereksiniminden daha fazladır. Asıl mahzur ulaşımın sağlanması. Yıllık 15 milyar metreküp çok büyük bir gaz hacmi. Bu bir takas muahedesi için çok fazla. Bu da Trans-Hazar boru sınırı halinde yeni bir proje ve akabinde Azerbaycan’dan Türkiye’ye uzanan Güney Gaz Koridoru’nun büyük ölçüde genişletilmesini gerektirecektir. Devamında ise Türkiye’den Avrupa’ya iletimi için Güney Doğu Avrupa’da yeni bir proje ya da TAP boru çizgisinin yeniden büyük ölçüde genişletilmesi gerekecektir.

“BÜYÜK BİR SEMBOLİK TESİRİ OLACAKTIR”

Bunun, planlandığı üzere birinci etapta daha küçük bir hacmin takas yoluyla iletimi, akabinde bir Trans-Hazar boru çizgisine dönüştürülmesiyle gerçekleştirilmesi ihtimaline değinen Bowden, “Türkmenistan’dan batıya gerçek büyük ölçekli bir ihracatın başlamasıyla Hazar, Trans-Kafkasya ve Güney Avrupa’daki doğal gaz görünümü değişecektir. İran üzerinden yıllık 1-2 milyar metreküplük küçük bir takasın Türkiye ya da Avrupa için çok az piyasa tesiri olacaktır lakin büyük bir sembolik tesiri olacaktır.” ifadesinde bulundu.

BÜYÜK ÖLÇEKLİ BİR ALTYAPI İNŞA ETMENİN PRATİK OLMADIĞI TEZ EDİLDİ

Atlantik Kurulu Kıdemli Araştırmacısı John M. Roberts de Türkmenistan’dan Türkiye’ye gaz iletimi için mevcut altyapının kullanımının azami seviyeye çıkarılması gerektiğini söz etti.

Roberts, Türkmen kıyılarından Türkiye’ye kadar yeni ve büyük ölçekli bir altyapı inşa etmenin ise mevcut şartlarda pratik olmadığını öne sürdü.

Türkmenistan’ın doğal gazı için alternatif çıkış noktaları bulması gerektiğini kaydeden Roberts, şöyle konuştu:

Halihazırda bir çıkış noktası var: Çin. Lakin gerektiği kadar süratli büyümüyor. Pakistan ve Hindistan’a bir boru sınırı çekmeye çalışıyor ve bunu 20 yıldır deniyor, lakin ilerleme kaydedemiyor. Bu noktada, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın projeye verdiği emek, Türkiye’ye gaz getirmek için bir mutabakat zaptı imzalaması ve akabinde Azerbaycan’ın transit ülke olarak hareket etmesini sağlamak için öteki bir mutabakat zaptı denemesi var. İşte Türkmenistan’ın ilgileneceği sınır bu.

“PROJEYİ HAYATA GEÇİREBİLECEK BİRİ VARSA O DA TÜRK YETKİLİLERDİR”

Roberts, Türkmen gazının Avrupa’ya gidip gitmediğine bakılmaksızın Türkiye’ye ulaşmasından tüm tarafların çıkarlı çıkacağını belirterek, şöyle dedi:

Hazar üzerinden Türkmen gazının ihracatı projesini hayata geçirebilecek biri varsa o da Türk yetkililerdir. Türkmen gazının batıya iletilmesinde büyük bir gelişme kelam konusu olacaksa bunu gerçekleştirecek oyuncu Türkiye olacaktır.

TÜRKİYE’NİN EKONOMİK KALKINMASI İÇİN ÖNEMLİ

Enerji Uzmanı Danila Bochkarev ise makul fiyatlı her yeni gaz kaynağının Türkiye’nin ekonomik kalkınması için değerli olduğunu, Türkmen gazının Türkiye’nin bölgesel bir gaz merkezi olarak pozisyonunu güçlendireceğini bildirdi.

Bochkarev, Türkmen gazı için planlanan Trans-Hazar boru çizgisinin jeopolitik, finansal ve çevresel pürüzler nedeniyle kısa vadede tamamlanmasının mümkün görünmediğini vurgulayarak, gazın İran üzerinden Türkiye’ye ulaşabileceğini fakat İran’a uygulanabilecek yeni yaptırımların ve Irak ile rekabet üzere kimi zorluklarla karşılaşılabileceğine dikkat çekti.

“AVRUPA’DA REKABETÇİ BİR FİYATA SATILABİLİR”

Temelde, Türkiye ile Türkmenistan ortasındaki doğal gaz mutabakatının Türkmen gazının Avrupa Birliği’ne ulaşmasını kolaylaştıracağını tabir eden Bochkarev, son olarak şu değerlendirmelerde bulundu:

Türkmenistan gazı teorik olarak Avrupa’da rekabetçi bir fiyata satılabilir. Lakin Çin’e yapılan teslimatlar yahut gaz kaynaklarını paraya çevirmenin öbür yollarıyla karşılaştırıldığında Türkmengaz için fazla kar getirmeyecektir.