Hava kirliliği kaynaklı ölümlerin yaşandığı şehirler

Günümüzde en sık görülen kanser çeşitlerinin başında akciğer kanseri geliyor.

Sanayileşme, kentleşme ve insan faaliyetleri nedeniyle meydana gelen dış yer hava kirliliğinin ise akciğer kanseri riskini yüzde 10 artırdığı kaydedildi.

Tütün ve tütün eserleri kullanımının yanı sıra hava kirliliği de hastalığın nedenleri ortasında gösteriliyor.

Türkiye’de de 2022 yılında 68 bin 440 kişi hava kirliliğine bağlı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybetti.

Türkiye’den riskli vilayetler sırasıyla İstanbul, İzmir, Bursa, Ankara, Manisa, Balıkesir, Aydın, Konya, Mersin ve Adana oldu.

KARA RAPORDA TÜRKİYE VAR

Hava kalitesi ile ilgili olarak Pak Hava Hakkı Platformu (THHP) tarafından her yıl yayınlanan Kara Rapor’a nazaran; Türkiye’de 2022 yılında 68 bin 440 kişi hava kirliliğine bağlı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybederken hava kirliliğiyle alakalı birinci 5 vefat nedeni kalp-damar hastalıkları, kronik teneffüs hastalıkları, kanserler, diyabet ve kronik böbrek hastalıkları ile teneffüs enfeksiyonları olarak sıralandı.

HAVA KİRLİLİĞİNDEN EN ÇOK VEFAT YAŞANAN ŞEHİRLER

Hava kirliliği kaynaklı en çok mevt İstanbul, İzmir, Bursa ve Ankara’da kayıtlara geçerken bu vilayetleri Manisa, Balıkesir, Aydın, Konya, Mersin ve Adana takip etti.

ÖLÜM NEDENİ HAVA KİRLİLİĞİ OLAN ŞEHİRLER

Ölüm nedenleri ortasında hava kirliliğinin en üst sırada yer aldığı vilayet yüzde 41,11 ile Hakkari olurken, bu oran Batman’da yüzde 34,2, Şırnak’ta yüzde 30,24, Muş’ta yüzde 30,23, Malatya’da yüzde 29,41, Iğdır’da yüzde 24,43, Şanlıurfa’da yüzde 24,32, Ağrı’da yüzde 23,86, Osmaniye’de yüzde 23,44, Gaziantep’te ise yüzde 23,06 oldu.

EN KIYMETLİ NEDENLERİNDEN BİRİ FOSİL YAKIT KULLANIMI

Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) tarafından desteklenen Global Hastalık Yükü çalışmasına nazaran hava kirliliğinin dünya genelinde vefata neden olan riskler ortasında 2’inci sırada bulunduğunu belirten Gümüşel, “Aynı çalışmaya nazaran 2021’de Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) sonucu ölümlerin yüzde 47,91’i, iskemik kalp hastalığı sonucu ölümlerin yüzde 27,73’ü, inme sonucu ölümlerin yüzde 27,44’ü, akciğer kanseri sonucu ölümlerin yüzde 18,56’sı, diyabet sonucu ölümlerin ise yüzde 17,01’i hava kirliliğine bağlı gerçekleşti.” dedi.

ÖNLEM ALINABİLİR

Hava kirliliğini halk sıhhati açısından yüksek risk doğuran lakin değerli ölçüde önlenebilir bir sorun olarak nitelendiren Gümüşel, bunun için atılabilecek öncelikli adımların güçte kömür başta olmak üzere fosil yakıt kullanımını bırakmak, güç ve sanayi tesislerini sıkı denetlemek, ulaşımda toplu taşıma sistemlerini tercih etmek ve kent planlamasını buna uygun biçimde yapmak olduğunu söz etti.

“KADINLAR DIŞ ORTAM KİRLİLİĞİNDEN DAHA FAZLA ETKİLENİYOR”

Türkiye Teneffüs Araştırmaları Derneği (TÜSAD) Akciğer Kanseri Çalışma Kümesi Lideri Doç. Dr. Pınar Akın Kabalak, ulaşım araçları, fabrikalar, orman yangınları, volkanik hareketlilik, rafineriler, paklık gereçleri ve inşaat gereçleri kaynaklı, kanserojen tesire sahip birçok gazın havaya karışarak kirliliğe neden olduğunu aktardı.

AKCİĞER KANSERİ, KANSERE BAĞLI ÖLÜMLERDE BİRİNCİ SIRADA

Akciğer kanserinin tüm dünyada kansere bağlı ölümlerin esas nedeni olduğunu aktaran Kabalak, kelamlarını şöyle sürdürdü:

Yapılan araştırmalara nazaran dış yer hava kirliliği tek başına akciğer kanseri riskini yüzde 10 artırıyor. Hava yollarımızı döşeyen dokuların her nefeste toksik unsurlara maruz kalmaları, olağan büyüme özelliklerini kaybedip denetimsiz bir çoğalma sürecine girmelerini tetikliyor. Bilhassa endüstrisi gelişmiş toplumlarda bu risk daha fazla. İç yer hava kirliliğinde ise tehlike daha fazla olabilir. Şöyle ki bina inşaatı müddetinde kullanılan materyallerde asbest varlığı yahut makus yapı gereçleri nedeniyle ortaya çıkan radon gazı, sigaradan sonra en yüksek riske sahip. Yeniden düşük gelirli toplumlarda kapalı alanda ısınmak ya da pişirmek için kullanılan fosil yakıtlar teneffüs yolu dokularını hasarlandırarak kansere yol açabilir.

Orta gelirli ülkelerde iç ortam, yüksek gelirli ülkelerde ise endüstrileşmenin de tesiriyle dış ortam hava kirliliğinin akciğer kanseri gelişiminde riskli bulunduğunu bildiren Kabalak, araştırmalara nazaran bayanların dış ortam kirliliğinden daha fazla etkilendiğini işaret etti.

Solunum yollarına bağlı kanserlerin tüm dünyada vefat nedenleri ortasında birinci sırada yer aldığı bilgisini veren Kabalak, çevresel kirlilik ve kanser ortasındaki alaka üzerinde en fazla araştırmanın akciğer kanseri üzerine olduğuna ve bilhassa çapı 2,5 mikrometre ve altındaki partikül husus ve nitrojen dioksite uzun vadeli temasın akciğer kanseri riskini yüzde 8 artırdığına dikkati çekti.

RİSKİ AZALTMAK İÇİN YAPILACAKLAR

Kabalak, hava kirliliğine bağlı hastalıklarda riski azaltmak için şu tavsiyelerde bulundu:

Bireysel olarak sigara ve başka tütün eserlerinden uzak durulmalı, bilhassa küçük yerleşim ünitelerinde binaları sıvamada asbest içeren eserler kullanılmamalı, orman yangınlarına yol açabilecek piknik faaliyetlerinden uzak durulmalı ya da bu faaliyetler evvelce müsaade verilen alanlarda yapılmalı. Riskli meslek kümeleri için iş sıhhati ve güvenliği kurallarına uyulması, kollayıcı ekipmanların temini ve kullanımının sağlanması ve yeteri sıklıkta kontrollerin yapılması değerli. Toprak, su ve hava kirliliğine yol açan işletmeler için idari süreçlerin yapılması, gerekli tedbirleri almalarının sağlanması ve global iklim krizi ile gayrette milletlerarası toplumla işbirliği içinde bulunulması gerekiyor.

AKCİĞER KANSERİNDEN KORUNMANIN YOLLARI

Akciğer kanseri, çoklukla sigara içme, pasif içicilik, hava kirliliği ve genetik faktörlerle alakalıdır.

Ancak, birtakım sağlıklı ömür şekli değişiklikleri ve tedbirlerle akciğer kanserinden korunmak mümkün olabilir. İşte akciğer kanserinden korunmak için kimi değerli yollar:

Sigara İçmemek

Sigara içmek akciğer kanserinin en büyük risk faktörüdür. Sigara dumanında 70’ten fazla kanserojen unsur bulunmaktadır. Sigara içenlerin akciğer kanseri olma mümkünlüğü, içmeyenlere nazaran çok daha yüksektir.

Pasif içicilikten kaçının: Sigara içen bireylerle tıpkı ortamda bulunmak da sıhhati olumsuz etkileyebilir.

Hava Kirliliğine Dikkat Edin

Dış ortam hava kirliliği:

İç yer hava kalitesi: Sigara dumanının yanı sıra, eski binalarda bulunan asbest, radon gazı ve birtakım kimyasal hususlar de akciğer kanseri riskini artırabilir. Konutta hava temizleyiciler kullanmak, yeterli havalandırma sağlamak bu riski azaltabilir.

Radon Gazından Korunma

Radon, doğal olarak toprakta ve kayalarda bulunan radyoaktif bir gazdır ve kapalı alanlarda birikerek akciğer kanserine yol açabilir. Meskende radon testi yaparak, radon düzeylerinin yüksek olduğu yerlerde tedbirler alabilirsiniz.

Sağlıklı Beslenme

Antioksidanlardan güçlü bir diyet: Meyve, zerzevat, tam tahıllar, baklagiller üzere besinler, hücrelerin ziyan görmesini engellemeye yardımcı olabilir.

Kırmızı et ve işlenmiş etleri sınırlama: İşlenmiş etler ve yüksek ölçüde kırmızı et tüketimi kanser riskini artırabilir. Bunun yerine, sağlıklı yağlar (zeytinyağı gibi) ve omega-3 yağ asitleri bakımından güçlü besinlere yönelmek değerlidir.

Düzenli Antrenman Yapmak

Düzenli fizikî aktivite, bağışıklık sistemini güçlendirir ve genel sıhhat durumunu güzelleştirir. İdman, bedenin özgür radikallerle savaşmasına yardımcı olabilir ve kanser riskini azaltabilir.

Düşük Asbest Maruziyeti

Asbest, akciğer kanseri ve bilhassa mesothelioma (plevra kanseri) riskini artıran bir husus olarak bilinir. Şayet asbestli gereçlerle çalışıyorsanız, gerekli güvenlik tedbirleri alınmalıdır.

Genetik Test ve Tarama

Ailede akciğer kanseri hikayesi varsa, genetik testler ve sistemli sıhhat denetimleri yaparak erken teşhis talihi artabilir.

Akciğer kanseri tarama: Sigara içmiş olan 50 yaş üzeri bireyler, düşük dozlu bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları ile erken evre akciğer kanserine karşı tarama yaptırabilir.

Alkol Tüketimini Sınırlamak

Aşırı alkol tüketimi, kanser riskini artırabilir. Akciğer kanseri riskinin artmasına direkt tesiri olmasa da alkol, sigara ile birlikte bedene daha fazla ziyan verebilir.

Stresten Kaçınmak ve Ruhsal Sağlık

Kronik gerilim, bağışıklık sistemini zayıflatabilir ve genel sıhhat üzerinde olumsuz tesirlere yol açabilir. Ruhsal sıhhati korumak, sağlıklı bir hayat biçiminin modülüdür.

Yararlı Destekler ve İlaçlar

Bazı araştırmalar, muhakkak bitkisel desteklerin (örneğin, C ve E vitamini) akciğer sıhhatini destekleyebileceğini öne sürmüştür. Fakat bu tıp destekleri kullanmadan evvel bir doktora danışmak kıymetlidir.

Sağlıklı hayat usulü, erken teşhis ve şuurlu sıhhat takipleri kanserin önlenmesinde en kıymetli adımlardır.